1 lis 2012: Dawno, dawno temu… czyli geneza herbaty

Epoka rozkwitu Chin: dynastia Song. Obraz: Qingming Shang He Tu (tłum. własne: wzdłuż rzeki w święto Qingming), autor: Zhang Zeduan

Herbata pochodzi z Chin, a jej historia sięga tysięcy lat wstecz, zanim ktokolwiek słyszał o Ameryce lub wyprawach krzyżowych. Jednak od kiedy Chińczycy zaczęli pić herbatę? Przyjęło się, że to mityczny cesarz Shennong (czyt. szen nong) około 2700 roku przed Chrystusem przypadkowo odkrył ten napój. W jednym z najstarszych pism ziołolecznictwa chińskiego Manuskrypt Ziół istnieje zapis: “Shennong wypróbował setki gatunków ziół, każdego dnia zatruwał się siedemdziesiąt dwa razy, a herbata była jego antidotum”. Cóż, legenda brzmi fantastycznie, gdyż w świecie rzeczywistym nikt nie przeżyłby 72 zatruć na dobę.

W praktyce historia dzisiejszej kultury herbacianej sięga daleko do czasów antycznych Chin. Za Okresu Wiosen i Jesieni oraz Okresu Walczących Królestw (770 r. p.n.e. – 221 r. p.n.e.) istniał już zwyczaj picia herbaty. Jej produkcja wówczas pochodziła głównie z południowych regionów kraju, gdzie temperatura i wilgotność jest przychylna do rozwoju tych roślin, a pierwszy udokumentowany zapis o miejscu jej pochodzenia mówiło o dzisiejszej prowincji Sichuan (czyt. syczuan) – regionu dziś słynnego z ostrych potraw, pand i pięknych kobiet. Przełomowym momentem rozwoju kultury herbaty w starożytności była Zachodnia Dynastia Han (206 r. p.n.e. – 24 r. n.e.). Wówczas herbata nabrała charakteru dobra handlowego, a jej picie stało się modne. Jak każda moda, również i herbata wymusiła na rzemieślnikach stworzenie specjalistycznych akcesoriów i naczyń uzupełniających wrażenia estetyczne. Pojawiły się wtedy pierwsze herbaciarnie i właśnie wtedy gospodarze w swoim domu zaczęli częstować gości herbatą.

Przełomowym momentem dla handlu herbatą stała się Dynastia Tang (618 r. n.e. – 907 r. n.e.). Zwyczaj picia herbaty przywędrował z południa Chin do jej środkowej części, co było dla tamtejszej ludności czymś innowacyjnym. Nie mam na myśli to, że nie wiedzieli czym była herbata, ale gdybym miał posługiwać się kolokwializmem, powiedziałbym, że “złapali bakcyla”. Państwo uznało herbatę jako oficjalnego napoju narodowego. Kupcy poszukiwali kolejnych rynków zbytu i zaczęli sprzedawać swój towar plemionom na rubieżach kraju (granice dzisiejszego Tybetu, nieco bardziej na północ od Pekinu), kontynuując upowszechnianie drogi herbaty. Również w Dynastii Tang żyła najsłynniejsza chińska postać kultury herbacianej Lu Yu, autor świętego pisma herbaciarzy Księgi Herbat. Lu Yu odegrał znaczącą rolę w swoim fachu, między innymi opisał zasady przyrządzania naparu i picia, był pionierem w dziedzinie produkcji suszu z pąków krzewu i młodych liści, czy też zmodyfikował tradycyjną metodykę produkcji suszu herbacianego.

O ile Dynastia Tang była przełomowa dla handlu herbatą, o tyle złotą erą dla herbaty była idąca za nią Dynastia Song (960 r. n.e. – 1279 r. n.e.). Kultura drogi herbatyulegała kolejnym przemianom, z czego największą nowością był “ulepszony” przepis na parzenie herbaty, który jest bardzo podobny do dzisiejszej ceremonii gongfu cha.Na południu Chin w prowincji Fujian powstał jeden z najsłynniejszych na świecie plantacji herbaty w Górach Wuyi – wiele drogich herbat chińskich pochodzi właśnie z tego regionu. W międzyczasie doszło do licznych modyfikacji w produkcji herbaty, co w poźniejszym czasie zaowocowało nowymi jej odmianami. Ówcześni ludzie nie znali podziału herbat na rodzaje. Tamta herbata, którą pili przez trzy tysiąclecia dziś nazwalibyśmy herbatą zieloną. Od Dynastii Song począwszy nastąpił podział na dwa rodzaje herbat: zieloną i wulong (czyt. łulong) lub można zamiennie nazwać – przychylając się do tłumaczenia p. Anny Włodarczyk z blogu Morze Herbaty – turkusową (tak, wulong i turkusowa to jeden rodzaj o zamiennych nazewnictwach).

Kolejne stulecia to kolejne usprawnienia w produkcji herbaty, w wyniku czego z herbaty zielonej wykluły się herbaty żółte, czarne i białe. Ostatecznie w roku 1693 doszło do wytworzenia jeszcze jednej odmiany: herbaty czerwonej. Od tamtej pory na dobre sklasyfikowano herbatę wg sześciu rodzai, odróżnianych nazwami kolorów: zielone, wulongi, żółte, czarne, białe i czerwone.

Jeśli Ci się podobał post, podziel się nim na portalach społecznościowych. Będzie to najlepsza gratyfikacja dla autora za jego pracę.